Film Czekista opowiada o funkcjonariuszu tajnej policji w Rosji, który jest odpowiedzialny za prześladowania wrogów komunistycznego reżimu. Gdy okazuje się, że mężczyzna zmaga się z impotencją, łatwiej potrafimy oswoić się z czynionym przez niego złem. Z czego to wynika?
Impotencja bezdusznego Czekisty
Film Czekista (1992) Aleksandra Rogożkina opowiada o funkcjonariuszu tajnej policji w bolszewickiej Rosji, który jest odpowiedzialny za aresztowania, przesłuchania oraz nadzór na egzekucjami więźniów politycznych komunistycznego reżimu. Andrey Srubow stwarza wrażenie bezdusznego człowieka, który każdego dnia bez mrugnięcia okiem wydaje wyroki śmierci, pilnuje ich wykonywania oraz pozbywania się stosów ciał.
Jego życie posiada jednak jeszcze inny wymiar. Po powrocie z pracy mężczyzna spędza czas z żoną, z którą nie jest w stanie sypiać. Wkrótce okazuje się, że Srubow zmaga się z impotencją.
Zapisz się na newsletter, aby nie przegapić najciekawszych artykułów z bloga i otrzymać dodatkowe zestawienia tekstów.
Teodycea św. Augustyna
Od początku dziejów filozofii najwięksi myśliciele zastanawiali się nad problemem zła. W teologii istnieje termin, który oznacza próbę usprawiedliwienia Boga – z założenia miłosiernego – w związku z trudną do zlekceważenia, dotkliwie się objawiającą niedoskonałością świata: teodycea.
Jedna z najbardziej znanych, do tej pory uznawanych w chrześcijańskich kręgach teodycei wywodzi się od świętego Augustyna. W mniemaniu jednego z Ojców Kościoła zło w rzeczywistości nie istnieje, lecz jest pewnym brakiem: zaburzeniem naturalnej miary, postaci i porządku bytu. Według Augustyna miłosierny Bóg to stwórca dobrego świata. Dobro nie wszędzie rozkłada się jednak równomiernie, a naturalny stan rzeczy czasami ulega zepsuciu. Właśnie wtedy rodzi się w nas poczucie zła.
Jeżeli następnie chciał ktoś zapytać, skąd się bierze zło, to powinien by najpierw postawić pytanie, czym jest zło.
Otóż nie jest ono niczym innym, jak zepsuciem naturalnej miary, postaci czy porządku. Toteż mówi się, że natura jest zła wtedy, kiedy jest zepsuta. Nie zepsuta bowiem z konieczności jest dobra.
Św. Augustyn
Zło jest brakiem erekcji
Czekista to film augustiańskim, który pozwala zrozumieć, w jak wielkim stopniu rozważania Augustyna do tej pory warunkują nasze myślenie o problemie zła. Zło czynione przez funkcjonariusza Czeka nie może zostać przez nas pojęte, zasymilowane w substancjalnej postaci – nie godzimy się na nie, musimy je zracjonalizować. Gdyby bohater wracał zadowolony do domu, bez problemu uprawiał seks z żoną i spokojny szedł spać, nie bylibyśmy w stanie tego zrobić.
Zgodnie z augustiańską teodyceą, zło jest degeneracją tkanki rzeczywistości, którą musimy sprowadzić do określonej przyczyny. Przyczynę zaburzenia naturalnej miary, postaci i porządku świata ukazanego w filmie Rogożkina stanowi impotencja Srubowa. Jeśli zło jest brakiem, to w tym przypadku objawia się jako brak erekcji. Impotencja Srubowa pozwala zrozumieć, dlaczego jest on tak okrutny, dlaczego pozostaje sprawcą zła. Dzieje się tak dlatego, że mężczyzna ma ze sobą problem; jego wypaczone czyny wypływają z tkwiącej w nim anomalii. Kiedy to widzimy, czujemy się lepiej.
Augustyn z Hippony (354-430)
Starożytny filozof pochodzący z Afryki Północnej, jeden z Ojców Kościoła, autor pierwszej autobiografii w dziejach. Z natury towarzyski, skłonny do zabawy, związał się z kobietą, z którą miał syna. Pod wpływem religijnej matki nawrócił się na Chrześcijaństwo, zmienił tryb życia i został biskupem Hippony. Sądził, że wszystkich ludzi należy podzielić na obywateli jednego z dwóch państw: Państwa Bożego, w którym życie koncentruje się na duchowości, oraz Państwa doczesnego, w którym króluje cielesność. Początkowo zafascynowany Manicheizmem, później zaczął go zwalczać, przekonując, że zło nie istnieje.
Źródła: 1. A. Augustyn, O naturze dobra, przeł. M. Maykowska [w:] A. Augustyn, Dialogi filozoficzne, Znak, Kraków 2001 s. 831. 2. Czekista, IMDB [zdjęcie].
