Wszyscy chcemy być kochani za naszą słabość. Nie chodzi tu wyłącznie o to, że to właśnie w chwilach słabości najbardziej potrzebujemy afirmacji i miłości. Rzecz w tym, że to przede wszystkim nasza delikatność stanowi o naszej wyjątkowości – to ona nas indywidualizuje. Jest to jednak pragnienie, które stoi w wyraźnej sprzeczności z logiką świata.
Początek kryzysu
Maria i Mateusz to małżeństwo trzydziestolatków, którzy wiodą przyjemne i spokojne życie w Warszawie. Podczas gdy chłopak zajmuje się produkcją gier komputerowych, jego partnerka rozwija swoją pasję do gotowania. To właśnie regularne wyjścia na kurs sławnego kucharza stają się początkiem poważnego kryzysu.
Chociaż Mateusz – tytułowy Kamper z filmu Łukasza Grzegorzka z 2016 roku – wyróżnia się urokiem osobistym, wzbudza sympatię i roztacza wokół siebie pozytywną energię, dojrzewającą Marię zaczyna już pociągać coś innego. Krytykując partnera za nieustanne wygłupy, brak powagi i inspiracji do działania, spędza coraz więcej czasu poza domem, doświadczając innego życia. Gdy pewnego dnia Kamper czeka na nią w mieszkaniu, dziewczyna zjawia się wieczorem i oznajmia, że z kimś się całowała.
Indywidualizacja w słabości
Wszyscy chcemy być kochani za naszą słabość. Nie chodzi tu wyłącznie o to, że to właśnie w chwilach słabości najbardziej potrzebujemy afirmacji i miłości. Rzecz w tym, że to przede wszystkim nasza delikatność stanowi o naszej wyjątkowości – to ona nas indywidualizuje. Są to jednak potrzeby, które stoją w wyraźnej sprzeczności z logiką świata.
W następstwie przegranej bitwy, bez względu na to, jak agresywnie walczył dany homar, pokonany staje się niechętny do dalszych walk, nawet przeciwko innym, wcześniej zwyciężonym przeciwnikom. Poskromiony wojownik traci pewność siebie, często na długi czas.
Nierzadko porażka może mieć jeszcze poważniejsze konsekwencje. Jeżeli dominujący homar zostaje dotkliwie pobity, jego mózg dosłownie się rozpuszcza. Następnie rośnie mu nowy, zastępczy mózg – bardziej adekwatny do jego nowej, niższej pozycji.
Każdy, kto doświadczył bolesnej rekonstrukcji życia po nieudanym romansie czy karierze, może domyślać się, co musi przechodzić taki skorupiak, dawniej cieszący się powodzeniem.
Jordan B. Peterson
Ponieważ słabość sprawia, że jesteśmy odpychani i lekceważeni, chcąc nie chcąc musimy być silni – nie istnieje inny przepis na radzenie sobie z wyzwaniami egzystencji. To dlatego po nieuniknionych chwilach rozprężenia musimy ponownie mobilizować siły do stawiania oporu przeciwnościom losu.
Bolesna konfrontacja
Dowiedziawszy się o zdradzie żony, Kamper traci orientację, staje się smutny i poważnieje. Upijając się, spędzając czas ze znajomymi i grając na konsoli, mężczyzna wspomina dawną miłość, czując się zranionym i bezradnym. Usiłując odnaleźć utraconą bliskość, angażuje się on w romans z lektorką hiszpańskiego, która udziela mu lekcji – prywatne światy Marii i Mateusza coraz bardziej się od siebie oddalają. Chociaż relacja z nauczycielką pozwala mu częściowo odbudować poczucie własnej wartości, wpływowy, pewny siebie i dojrzały kucharz wciąż stanowi jego przeciwieństwo.
Chociaż Maria początkowo stara się ratować ich małżeństwo, wieczne narzekania partnera zmuszają ją do kapitulacji – gdy Kampera nie ma w domu, dziewczyna pakuję walizkę i wyjeżdża. Zdawszy sobie sprawę, że żona znowu zdradza go z kucharzem, bohater zbiera się na odwagę i wyrusza na spotkanie do restauracji.
– Co? Nie wiesz? Maria Brzezińska? Moja żona. Dotknij jej jeszcze raz, to ci oderwę chuja.
– O co chodzi?
– Co? Nie wiesz o co chodzi?
– Pamiętam twoją żonę. Zdolna dziewczyna. I?
– Facet. Ja o wszystkim wiem, czaisz? O wszystkim. Wiem też o waszym wyjeździe.
– Tak się uparłeś, tak? To zamknij twarz i słuchaj. Robiłem twoją żonę. Myślisz, że dlaczego ze mną poszła? Bo jestem wysoki? Przystojny? Mordę pokazałem w telewizji? Co – na sikora poleciała? Jesteś gość, że tu przyszedłeś, więc coś ci powiem. Całe życie możesz być chłopaczkiem w szortach – i to ma swoje dobre strony. Ale koniec końców zawsze dostaniesz po dupie od takiego gościa jak ja, rozumiesz? Weź się chłopie do jakiejś konkretnej roboty. Spróbuj życia. Kiedyś mi podziękujesz.
Rozmowa Mateusza z kucharzem w filmie Kamper
Pomyślność w sile
Chociaż intuicyjnie jest to trudne do przyjęcia, zdobywanie miłości wiąże się z naszymi atutami. Ponieważ struktura już raz ustanowionej relacji składa się z wielu wzajemnych powiązań, po zyskaniu miłości możemy pozwolić sobie na nieco słabości – zaciągamy na nią obustronny debet. Wcześniej jednak zwykle jest to niemożliwe.
Gdy pokonany homar odzyska odwagę i zdecyduje się zawalczyć ponownie, jego szanse na wygraną są niższe, niż wynikałoby to z analizy statystycznej zestawienia jego wcześniejszych starć. Z drugiej strony: jego triumfujący rywal z większym prawdopodobieństwem wygra. W świecie homarów zwycięzca bierze wszystko, podobnie jak w społeczeństwach ludzkich, gdzie najbogatszy jeden procent posiada tyle łupów, co dolne 50 procent i gdzie 85 najbogatszych ludzi ma tyle pieniędzy, co najbiedniejsze 3,5 miliarda.
[…] Reguła ta bywa nazywana prawem Price’a od nazwiska Dereka J. de Solla Price’a – badacza, który w 1963 roku odkrył jej zastosowanie w nauce.
[…] Bywa ona nazywana efektem św. Mateusza, od być może najokrutniejszej wypowiedzi przypisywanej Chrystusowi: »Każdemu bowiem, kto ma, będzie dodane, tak że nadmiar mieć będzie. Temu zaś, kto nie ma, zabiorą nawet to, co ma«.
Paradoks polega tu na tym, że pragnąc wydobyć się ze złego położenia, odnieść sukces i zyskać miłość, musimy wykazać się siłą. Właśnie wtedy najbardziej nam jej jednak brakuje – czujemy się słabi i zrezygnowani. W rezultacie nasza słabość i nieszczęście samoczynnie się pogłębiają. Nawarstwianie się porażek nie jest związane wyłącznie z naszym niskim morale i kiepskim stanem, lecz również ze strukturą społeczeństwa, które nagradza wygranych i karze przegranych. Podczas gdy zwycięzca bierze wszystko, przegrany jest odzierany z kolejnych dóbr – chociaż jest to coś, na co emocjonalnie się nie godzimy, prawdopodobnie nigdy się to nie zmieni.
Jordan Peterson (1962 – obecnie)
Kanadyjski psycholog kliniczny i filozof, profesor na Uniwersytecie w Toronto, badacz systemów totalitarnych i koncepcji Carla Gustava Junga. Przekonany o kluczowym znaczeniu siły, odpowiedzialności, samodoskonalenia i stabilnych struktur społecznych, często odwołuje się do Aleksandra Sołżenicyna, Fiodora Dostojewskiego i Fryderyka Nietzschego. Zasłynąwszy wykładami publikowanymi w serwisie YouTube, zyskał status publicznego intelektualisty wypowiadającego się na kontrowersyjne tematy. Krytyk poprawności politycznej, ideologii gender, postmodernizmu i feminizmu.
Źródła: 1. Jordan B. Peterson, 12 życiowych zasad. Antidotum na chaos, przeł. K. Zuber, Fijorr Publishing, Wrocław 2018, s. 52-55. 2. Culture.pl (zdjęcie).
