Struktura egzystencji [I Am Easy to Find]

Co jest treścią życia? Bez wątpienia nie wszystko. Kiedy zatracimy się w codziennych sprawach, dni niepostrzeżenie zaczną upływać jeden za drugim. W jaki sposób temu zapobiec, nadając swojej egzystencji odpowiednią strukturę?

Treść życia

Co jest treścią życia? Bez wątpienia nie wszystko. Kiedy zatracimy się w pewnych czynnościach, dni niepostrzeżenie zaczną upływać jeden za drugim. Pomimo mijającego czasu, nasza egzystencja pozostanie w pewnym sensie pusta.

W takich okolicznościach zdarza się, że gwałtownie przeskakujemy między odległymi momentami: A więc dzisiaj nadszedł dzień, o którym dopiero co myślałem dwa lata temu. Czuję, jakby pomiędzy tym minionym czasem, a obecnym stanem mojej świadomości, nie było żadnej przerwy. Jeśli zamknę oczy, ponownie obudzę się dopiero w przyszłości.

O wskazówce życia. – Życie składa się z rzadkich oddzielnych momentów najwyższego znaczenia i nieskończonej liczby przerw, w których w najlepszym razie unoszą się wkoło nas cienie owych momentów.

Fryderyk Nietzsche

Takie doświadczenia wskazują, że życie posiada strukturę, którą możemy wyobrazić sobie jako sieć węzłów. Są to wydarzenia o istotnym egzystencjalnym znaczeniu, w których świadomie uczestniczymy. Wydarzenia zinterpretowane, zinternalizowane, odpowiednio wkomponowane w nasz wewnętrzny krajobraz sensu. Ich znaczenie zawsze pozostaje zindywidualizowane, uzależnione od subiektywnej percepcji biegu rzeczy.

Gdy po latach wychodzi na jaw, że krótka rozmowa z obcym człowiekiem była czymś bardziej namacalnym, niż setki godzin spędzonych na powtarzalnych czynnościach w pracy, możemy zrozumieć, że pomiędzy węzłami egzystencji ciągną się cienkie nici codziennych incydentów, które ledwie dostrzegamy.

Struktura egzystencji

I Am Easy to Find (2019) to film Mike’a Millsa, który ukazuje przekrój egzystencji pewnej kobiety. Oglądając kolejne sceny, nie obserwujemy jednak rutyny jej zajęć, lecz zdarzenia, które posiadają dla niej doniosłe egzystencjalne znaczenie, stanowią węzły jej życia.

Struktura egzystencji bohaterki

• Narodziny: Kwieciste wzory na ścianach.
• Drugie urodziny: Głosy dzieci bawiących się za oknem.
• Czwarte urodziny: Droga powrotna do domu.
• Dziesiąte urodziny: Mężczyzna, który rozmawiał z nią w toalecie w centrum handlowym.
• Wyjazd na studia: Pierwsze poczucie, że naprawdę jest sobą.
• Ślub.
• Romans z innym mężczyzną, zapach powietrza w nocy w nowym mieście.
• Ciąża: Dłonie, nogi, stopy swojego dziecka.
• Śmierć mamy: Poczucie, że z powodu ciąży się od siebie oddalały.
• Niedzielne rozmowy z tatą przez telefon.
• Śmierć taty: Wspomnienie jego głosu.
• Wspomnienie opowieści, którą w dzieciństwie opowiadała jej mama.
• Wyjazd syna: Wspomnienie jego dzieciństwa.
• Ślub syna.
• Starzenie się: Poczucie, że się zmienia.
• Choroba męża: Obiecuje mu, że umrze w domu.
• Starość: Dźwięki dzieci bawiących się za oknem.
• Narodziny wnuka.
• Niedzielne rozmowy z synem przez telefon.
• Wyobrażenie tańczącej mamy.
• Śmierć: Dłonie syna, który trzyma ją za rękę.

Warstwy tożsamości

Co wynika z refleksji nad ukazanymi w filmie wydarzeniami? Pozwalają one zrozumieć, że struktura egzystencji jest nieregularna, asymetryczna. W naszym życiu występuje niewiele elementów o istotnym znaczeniu, które uzyskują je jedynie wtedy, gdy przytomnie i głęboko czegoś doświadczamy.

Chociaż w czasie oglądania I Am Easy to Find śledzimy doświadczenia bohaterki od narodzin aż do śmierci, jej rolę odgrywa ta sama, młoda aktorka. Z czego to wynika? Bierze się to z faktu, że fabuła filmu nie odnosi się do obiektywnych wydarzeń, lecz ich postrzegania. We własnym wnętrzu wszyscy wiecznie pozostajemy tą samą osobą, nie starzejemy się, tkwiąc gdzieś poza czasem.

Węzły egzystencji są wydarzeniami, które angażują najgłębsze wymiary naszego ja, w ich obliczu stajemy się czystą przytomnością świata – to właśnie dzięki temu rodzi się ich znaczenie. Sytuacje, w których uczestniczą wierzchnie warstwy naszego ego, zwykle przepadają zaś bez śladu. Z tego punktu widzenia okazuje się, że aktorka występująca w filmie Millsa nie odgrywa roli wielowymiarowego człowieka, lecz samego rdzenia jego świadomości.

Złamana symetria

Zdając sobie z sprawę z powyższych uwarunkowań, możemy spróbować bardziej umiejętnie gospodarować czasem, skupiając uwagę na tym, co najważniejsze. Im więcej węzłów zawiążemy na kanwie życia, tym bardziej intensywnym je uczynimy. W takim przypadku życie stanie się również dłuższe. Ponieważ struktura egzystencji jest strukturą znaczeń, które wyrastają na gruncie istotnych doświadczeń, gęste wypełnienie swojego życia znaczeniem spowoduje, że staniemy się mniej narażeni na gwałtowne przeskoki pomiędzy odległymi chwilami.

Na czym zatem polega dobre życie? Gdybyśmy mieli udzielić odpowiedzi na podstawie I Am Easy to Find, brzmiałaby ona: Dobrze żyć, to świadomie nadać swojemu życiu odpowiednią strukturę, zacząć intencjonalnie skupiać się na tych doświadczeniach, które wydają nam się najważniejsze.

Zewnętrzne schematy

Miłość, wiosna, każda piękna melodya, góry, księżyc, morze – wszystko przemawia całkowicie do serca raz tylko: jeżeli wogóle kiedykolwiek dochodzi całkowicie do słowa. Albowiem wielu ludzi zgoła nie ma owych momentów, i sami są przerwami i pauzami w symfonii życia prawdziwego.

Fryderyk Nietzsche

Chociaż stosowanie się do powyższej wskazówki wydaje się łatwe, w praktyce wcale takie nie jest. Dzieje się tak dlatego, że struktura egzystencji najczęściej jest przez nas przyjmowana z zewnątrz. To oznacza, że bezmyślnie w nią wrastamy, powielając dostępne pod ręką schematy. W rezultacie dochodzi do sytuacji, gdy nasze metrykalnie długie życie przy bliższym wejrzeniu okazuje się ubogie w treść. Warto zrobić wszystko, aby temu zapobiec.

Fryderyk Nietzsche (1844-1900)

W wieku 25 lat, jeszcze przed ukończeniem studiów, został profesorem filologii klasycznej w Bazylei. Przeciwnik Chrześcijaństwa, które określał mianem fetyszyzującej ustępliwość, słabość i moralne manipulacje religii niewolników.

Zalecał kult siły, afirmację istnienia i przezwyciężanie własnych ograniczeń (ideał nadczłowieka). Przez całe życie cierpiał na dotkliwe ataki migreny, które sprawiały, że godzinami leżał w ciemnościach. Przed śmiercią trafił do kliniki psychiatrycznej. Swe ostatnie listy podpisywał jako Feniks, Dionizos i Antychryst.

Źródła:
1. F. Nietzsche, Ludzkie, arcyludzkie, przeł. K. Drzewiecki, Nietzsche Seminarium, Łódź-Wrocław 2010, s. 422.
2. I Am Easy to Find, YouTube [zdjęcie].